اسماء الهی و زندگی: چشم‌انداز قرآنی و روان‌شناختی در باب عفو

فعالی, محمد تقی

اسماء الهی و زندگی: چشم‌انداز قرآنی و روان‌شناختی در باب عفو

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

محمد تقی فعالی

دانشیار گروه عرفان اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

چکیده

اسم جامع رحمان در چیدمان عالم پس از اسم شریف الله جای دارد و با تجلی و سریان خود، همۀ اسم‌های دیگر را رقم می‌زند. بر این اساس، رحمت و عفو در تاروپود این هستی سیلان دارد. خداوند، هم خود بخشایش‌گر است و هم آدمیان را به این عمل سفارش می‌کند. در ادبیات دینی و روان‌شناختی مباحث قابل‌توجهی حول عفو (به تعبیر قرآنی) یا بخشش (به تعبیر روان‌شناختی) شکل گرفته است. در این پژوهش که به روش تحلیلی و توصیفی صورت می‌گیرد، ابتدا به بررسی جهان‌نگری اسمائی و چیدمان عالم و ظهور بروز اسم شریف رحمان در هستی و زندگی آدمیان می‌پردازیم. آنگاه چشم‌اندازهای قرآنی و روان‌شناسی در این باب مورد بررسی قرار می‌گیرد. مسئلۀ چالش‌برانگیز در این بین، حدومرزهای عفو از منظر قرآن و روان‌شناسی و نیز شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو دیدگاه در باب بخشش است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Divine Names and Life: Koranic and Psychological Perspectives on Amnesty

نویسنده [English]

Mohammad Taqi Fa’ali

Associate Professor, Department of Islamic Mysticism, Islamic Azad University, Sciences and Research Unit, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The name “the All-beneficent” in the universe’s arrangement is placed after the noble name Allah, and, through its manifestation and flow, generates every other name. Accordingly, beneficence and amnesty flow through the warp and woof of the universe. God both forgives and recommends human beings that they do so. In religious and psychological literature, there has been considerable discussion about amnesty (afw in Koranic terms), or forgiveness (in psychological terms). In this study which is conducted with the analytic and descriptive methods, first we examine the name-based worldview, the universe’s arrangements, and manifestation of the noble Name in the universe and human life. Then, Koranic and psychological perspectives on the subject are studied. The challenging problems are the boundaries of amnesty from the Qur’an’s perspective, and similarities and differences between the psychological and Koranic points of view on amnesty.

کلیدواژه‌ها [English]

the best Names
the Names Beauty and Majesty
Beneficent
amnesty
forgiveness
forgiveness chain

مراجع

به‌جز قرآن کریم و عهد جدید.
1. ابن عربی، محیی الدین محمد بن علی، الفتوحات المکیه، بیروت، دار صادر، 1405ق.
2. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، سیرة النبویة، تحقیق مصطفی عبد الواحد، بیروت: دار الفکر، 1410ق.
3. پارگامنت، کنت آی.، روان‌شناسی دین و مقابله با ناملایمات زندگی: نظریه، پژوهش، کاربست، ترجمه و یادداشت محمدتقی فعالی و امیـر قربانی، قم: تیماس، 1399ش.
1. پاینده، ابوالقاسم، نهج الفصاحه، تهران: دنیای دانش، 1382 ش.
2. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، قم: دارالکتاب الإسلامی، 1410 ق.
3. حسن بن یوسف حلی، کشف الفوائد فی شرح القواعد العقائد، 1413ق.
4. رازی فخر الدین، لوامع البینات فی شرح أسما الله تعالى والصفات الکلیات، ناشر: مکابة الازهریة، بی تا.
5. رازی، فخر الدین، التفسیر الکبیر، بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
6. زکریا، احمد بن فارس، مقاییس اللغة، دار الاحیاء التّراث العربی، بیروت، ۱۴۲۲ق.
7. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان: بیروت: 1402ق.
8. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصرخسرو، ۱۳72ش.
9. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، قم: دار الکتب الاسلامی، 1410ق.
10. عسکری، ابوهلال، معجم الفروق اللغویه، جماعه المدرسین، موسسه النشر الاسلامیه، قم، 1412ق.
11. علی بن الحسین، صحیفه سجادیه، قم: نشر الهادی، 1376 ش.
12. فضل االله، سید محمد حسین، من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر، 1419ق.
13. فیض کاشانی، تفسیر الصافی، تهران: انتشارات الصدر، 1415ق.
14. قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت: قاهره: دار الشروق، 1412ق.
15. القیصری، داود، شرح فصوص الحکم، تحقیق، حسن حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب، 1424ق.
16. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، قم: دار الحدیث، 1429 ق.
1. گری هارتز، معنویت و سلامت روان، ترجمۀ امیر کامگار و عیسی جعفری، تهران: نشر روان، 1387ش.
1. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1403ق.
1. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیة ، 1375 ش.
1. نراقی، احمد، معراج السعاده، ‌قم: انتشارات هجرت، 1386ش.
1. نلسون، جیمز ام.، روان‌شناسی، دین و معنویت، ترجمه مسعود آذربایجانی و امیر قربانی، تهران: سمت، 1395ش.
1. همدانی، درودآبادی سید حسن، شرح الاسما الحسنی، ناشر: انتشارات بیدار، بی تا.
2. ورّام ابن ابی فراس، مسعود بن عیسی، مجموعه ورّام، قم: مکتبۀ فقیه، 1410ق.
1. Berry, J. W., & Worthington, E. L. Jr. (2001). Forgiveness, relationship quality, stress while imagining relationship events, and physical and mental health. Journal of Counseling Psychology, 48, 447–455.
2. Cacioppo, J.T., Berntson, G.G., Malarkey, W.B., Kiecolt-Glaser, J.K., Sheridan, J.F., Poehlmann, K.M., et al. (1998). Autonomic, neuroendocrine, and immune responses to psychological stress: The reactivity hypothesis. Annals of the New York Academy of Sciences, 840, 664–673
3. Enright, R. (2001). Forgiveness is a choice: A step-by-step process for resolving anger and restoring hope. Washington, DC: American Psychological Association.
4. Gorsuch, R. L., & Hao, J. Y. (1993). Forgiveness: An exploratory factor analysis and its relationship to religious variables. Review of Religious Research, 34, 333-347.
5. Lamb, S. (2002). Women, abuse, and forgiveness: A special case. In S. Lamb & J. G. Murphy (Eds.), Before forgiving: Cautionary views of forgiveness in psychotherapy (pp. 155–171). Oxford University Press.
6. Lawler, K.A., Younger, J.W., Piferi, R.L., Billington, E., Jobe, R., Edmondson, K., et al. (2003). A change of heart: Cardiovascular correlates of forgiveness in response to interpersonal conflict. Journal of Behavioral Medicine, 26, 373–393.
7. McCullough, M. E., & Worthington, E. L., Jr. (1994). Encouraging clients to forgive people who have hurt them: Review, critique, and research prospectus. Journal of Psychology and Theology, 22, 3-20.
8. McCullough, M. E., & Worthington, E. L., Jr. (1995). Promoting forgiveness: A comparison of two brief psychoeducational group interventions with a waiting list control. Counseling and Values, 40, 55-68.
9. McCullough, M. E., & Worthington, E. L., Jr. (1999). Religion and the forgiving personality. Journal of Personality, 67, 1141-1164.
10. Mullet, E., Neto, F., & Rivière. (2005). Personality and Its Effects on Resentment,
  Revenge, Forgiveness, and Self-Forgiveness. In E. L. Worthington, Jr (Eds.), Handbook of forgiveness (pp. 159–181). New York: Brunner-Routledge.
11. Neto, F. Forgiveness, personality and gratitude. Journal of Personality and Individual Differences, 43(8), 2313-2323. (2007).
12. Phillips, A. (1986). Forgiveness reconsidered. Christian Jewish Relations, 19, 14-21.
13. Plante, Thomas G. and Carl E. Thoresen (2007). Spirit, science, and health: How the spiritual mind fuels physical wellness, Praeger.
14. Ross, S. R., Kendall, A. C., Matters, K. G., Wrobel, T. A., & Rye, M. S. A personological examination of self-and other-forgiveness in the five-factor model. Journal of Personality Assessment, 82, 207–214. (2004).
15. Thompson, L. Y., Snyder, C. R., Hoffman, L., Michael, S. T., Rasmussen, H. N., Billings, L. S.,. (2005). Dispositional forgiveness of self, other, and situations. Journal of Personality, 73, 316–360.
16. Watts, F., Dutton, K., & Gulliford, L. (2006). Human spiritual qualities: Integrating psychology and religion. Mental Health, Religion & Culture, 9, 277-289.
17. Worthington, E. L., Jr., & Scherer, M. (2004). Forgiveness is an emotion-focused coping strategy that can reduce health risks and promote health resilience: Theory, review, and hypotheses. Psychology and Health, 19, 385-405.
18. Worthington, E. L., Jr., Kurusu, T. A., McCullough, M. E., & Sandage, S. J. (1996). Empirical research on religion and psychotherapeutic processes and outcomes: A 10-year review and research prospectus. Psychological Bulletin, 119, 448-487.
19. Worthington, E. L., Jr., O’Connor, L. E., Berry, J. W., Sharp, C., Murray, R., & Yi, E. (2005). Compassion and forgiveness: Implications for psychotherapy. In P. Gilbert (Ed.), Compassion: Conceptualisations, research and use in psychotherapy (pp. 168-192). New York: Routledge.