معرفی و کاربست روش «الگوپردازی بنیادین» در مطالعات سبک زندگی اسلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار مدرسی معارف، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار مدرسی معارف، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 دکتری مدرسی معارف، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

برای ارائۀ مدل‌های روزآمد سبک زندگی اسلامی، به رویکردهای پژوهشی مسئله‌محور و اکتشافی نیازمندیم؛ چراکه روش‌های سنتی مطالعه‌های اسلامی به‌تنهایی توان پاسخگویی به این نیاز را ندارند. در مقالۀ پیش‌رو، با رویکردی تحلیلی-‌توصیفی، به معرفی روشی میان‌رشته‌ای، به‌منظور به‌کارگیری در الگوپردازی سبک زندگی اسلامی پرداخته شده است. روش پایه‌ در این پژوهش، روش کیفی نوینی است که با روش‌های سنتی مطالعات اسلامی به‌صورت متوالی ترکیب می‌شود. برپایۀ این راهبرد، پژوهشگر در مرحلۀ نخست، با استفاده از روش نظریه‌سازی داده‌بنیاد، که رویکردی توصیفی و منطقی استقرایی دارد، به کشف و ترسیم الگوی سبک زندگی موجود در قالب پدیدۀ اجتماعی مدنظر، از میدان پدیده می‌پردازد. در مرحلۀ بعد، روح سبک زندگی اسلامی از منابع معتبر دینی و نیز یافته‌های یقینی تجربی، برابر با الگوی واقعی به‌دست‌آمده، استخراج می‌شود. سپس، پژوهشگر با حرکتی بازگشتی، روح استخراج‌شده را در کالبد الگوی سبک زندگی موجود می‌دماند و درنهایت، الگویی روزآمد از سبک زندگی اسلامی پدیدۀ منظور ارائه می‌دهد. مسئله‌محوری و مراجعۀ پرسشگرانه به دین براساس نیازهای واقعی، از برتری‌های روش پیشنهادی است. مهم‌ترین وجه نوآوری این روش برخورداری هم‌زمان از داده‌های میدانی و داده‌های اسنادی اسلامی و ایجاد ارتباط بین «آنچه هست» و «آنچه باید باشد» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introduction and application of "Basic modeling" method in Islamic lifestyle studies1

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Hajibabaei 1
  • Zahra Rezazadeh Asgari 2
  • Mahtab Eidi 3
1 Associate Professor of Education and Islamic Thought, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor of Education and Islamic Thought, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 PhD in Education and Islamic Thought, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Problem-oriented and exploratory research approaches are essential to provide up-to-date models of Islamic lifestyle because the traditional methods of Islamic studies alone are unable to meet this need. In the present article, using a descriptive analytical approach, an interdisciplinary method is presented to be used in modeling the Islamic lifestyle. As the basic method in this research, the new qualitative method is combined sequentially with the traditional methods of Islamic studies. Based on this strategy, using a data-based theorizing method with a descriptive and inductive approach, the researcher first of all intends to discover and present a lifestyle pattern in the social phenomenon in question. According to the real model obtained, in the next step, the essence of the Islamic lifestyle is extracted from reliable religious sources as well as empirical certainty findings. In a recursive process, then, the researcher incorporates the extracted lifestyle spirit into the existing lifestyle pattern. Among the priorities of the proposed method are problem-oriented and questioning confrontation with religion based on real needs. Utilizing field data and documentary data as well as establishing a connection between "Ought" and "is" can be considered as the most important aspect of innovation of this method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lifestyle
  • Islamic lifestyle
  • Islamic lifestyle modeling
  • Islamic lifestyle studies methodology
  • Basic modeling method in Islamic lifestyle studies
  1. ادیب حاج باقری، محسن. 1385. روش تحقیق گراندد‌ تئوری. راه و روش نظریه‌پردازی در علوم انسانی و بهداشتی. تهران: بشری
  2. استراوس، ای و جی کوربین. 1390. مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای. تهران: نشر نی.
  3. تمیمی آمدی، عبدالواحد. 1366. غررالحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  4. جوادی آملی، عبدالله. 1386. منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی. تهران: انتشارات اسراء.
  5. زارعی محمودآبادی، طیبه، کمال خواجه پوربنادکی، و احمد زارع زردینی. 1394. ارائۀ روشی دلالت‌پژوهانه در مطالعات سبک زندگی اسلامی مبتنی‌بر روابط معنایی واژگان قرآنی. دوفصلنامۀ علمی-پژوهشی پژوهش‌نامۀ سبک زندگی اسلامی. 5 (2): 104-83.
  6. سعیدی روشن، محمدباقر و همکاران. 1398. تحلیلی بر کاربست نظریه‌ها و مفاهیم علوم اجتماعی در فرایند نظریه‌پردازی قرآنی/دینی. فصلنامۀ علمی- پژوهشی روش‌شناسی علوم انسانی. (100): 98-81.
  7. صدر، سید محمدباقر. 1390. المدرسه القرآنیه موسوعه شهید صدر. ج 19. قم: مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیه للشهید صدر.
  8. فعالی، محمدتقی. 1397. مبانی سبک زندگی اسلامی. تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری دین و معنویت آل‌یس.
  9. فقیهی، ابوالحسن و محسن علیزاده. 1384. روایی در تحقیق کیفی. مدیریت فرهنگ‌سازمانی. (9): 20-9.
  10. کافی، مجید. 1394. مدل روش‌شناختی مطالعه سبک زندگی اسلامی. دو فصلنامۀ علمی-تخصصی پژوهش‌نامۀ سبک زندگی. 138-121.
  11. کاویانی، محمد. 1392. سبک زندگى و ابزار سنجش آن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  12. کاویانی، محمد، فرج‌الله میرعرب، و محمدصادق یوسفی مقدم. 1398. مبانی سبک زندگی اسلامی براساس آموزه‌های قرآن و اهل‌بیت؟عهم؟. قم: پژوهشکدۀ فرهنگ و معارف قرآن.
  13. گرجیان، محمد مهدی و رضا آذریان. 1398. سلسله مباحث سبک زندگی اسلامی. فرایند ارتباطات انسانی. تهران: انتشارات تلاوت.
  14. مصباح یزدی، محمد تقی. 1392. سبک زندگی اسلامی. ضرورت‌ها و کاستی‌ها. معرفت. (185) «ویژه سبک زندگی».
  15. مهرابی، امیرحمزه. 1390. معرفی روش‌شناسی نظریۀ داده‌بنیاد برای تحقیقات اسلامی، ارائۀ یک نمونه. مدیریت فرهنگ‌سازمانی. 9(23): 30-5.
  16.  Creswell, J.W. 2005. Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research 4Ed.Boston, Pearson Education, Inc.
  17. Creswell, J.W. 2012. Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches 4th ed. Thousand Oaks, CA: Sage.
  18. Glaser, B. 1992. Basics of grounded Theory analysis: emergence vs. forcing,Sociology Press.Mill Valley, CA.
  19. Glaser, B. 1998. Doing grounded theory: Issues and discussions, Sociology Press.Mill Valley, CA.
  20. Glaser, B. & Strauss, A. 1967. The discovery of grounded theory, Aldine Publishing Company.Chicago
  21. Lee, J. 2001. A Grounded Theory: Integration and Internalization in ERP Adoption and Use, Unpublished Doctoral Dissertation, University of Nebreska, In Proquest UMI Database.
  22. Sousa.C.A.A Headriks...P.H.j. 2006. the need for grounded theory in developing a knowledge based view, organization of research methods,Vol.9,No 3,pp315-338.