بررسی مؤلفه «امید» در سبک زندگی دینی و نقش رسانه دیداری تلویزیون در گسترش امیدآفرینی دینی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 استادیار گروه ادیان ابراهیمی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

3 دکتری مطالعات تطبیقی ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

چکیده

یکی از اصلی‌ترین مؤلفه‌های سبک زندگی اصیل دینی که بارها در منابع دینی بر اهمیت آن تأکید شده و نبود آن از بزرگ‌ترین گناهان تلقی گردیده است، «امیدواری» است. امیدواری دینی، مقوله‌ای شناختی، انگیزشی و عاطفی با بیمی همراه با شوق در دستیابی به اهدافی ممکن‌الوصول در آینده است و لازمه آن، مثبت‌اندیشی، باور به اسباب فرامادی و... است که با تلاشی فعالانه، اراده بالا، تحمل و پایداری در رسیدن به اهداف در ذات وجودی انسان شعله‌ور می‌شود؛ بنابراین باید آن را از پیش‌شرط‌های سبک زندگی اسلامی و از مقولات مهم تعلیم و تربیت اسلامی و نیز از ضروریات تبلیغ دینی در جامعه تلقی نمود. از سوی دیگر، در عصر کنونی که «عصر ارتباطات» نامیده شده، مهم‌ترین ابزار ارتباط، توسعه، ترویج و تبلیغ دینی «رسانه‌های مدرن» خصوصاً رسانه‌های دیداری هستند؛ ازاین‌رو، باید پی برد که راه‌های تعامل بهتر و حضور اثربخش دینِ امیدآفرین اسلام در رسانه مدرن دیداری کدم‌اند؟ در این نوشتار، ابعاد مختلف ارتباط بین امیدآفرینی دین و رسانه تلویزیون موردبررسی قرار گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش با رویکرد کیفی، علاوه بر مطالعه منابع کتابخانه‌ای و اسنادی، انجام مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با برخی از خبرگان رسانه‌ای به شیوه «تحلیل مضمون از نوع مقایسه‌ای» است. نتایج حاصل از این تحقیق، بیانگر وجود مشکلات فراوان در مسیر تحقق تعامل مطروحه و فاصله بین «وضع موجود» با «وضع مطلوب» است که رفع و حل آن نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، خلاقیت و نوآوری، بازمهندسی جدول‌پخش (کنداکتور)، به‌کارگیری مدیران رسانه‌ای آشنا با دین‌شناسی، بومی‌سازی رسانه مدرن، تغییر در نگرش، تولید پیام از محتوا و... است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Study of Hope in the Religious Lifestyle and the Role of TV as a Visual Medium in Raising Religious Hope-giving

نویسندگان [English]

  • Muhammadjavad Sha’bani 1
  • Mihrab Sadiqnia 2
  • Sayyid Murtaza Mirtabar 3
1 A PhD. student of comparative study of religions, at the University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
2 An assistant professor of Abrahamic Religions at the University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
3 A PhD. holder of comparative study of religions, at the University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
چکیده [English]

    Having hope is one major element of the true religious lifestyle whose significance is reiterated in the religious resources and losing it is regarded as one of the gravest sin. Religious hope is an emotional motive and cognitive category accompanied by fear and eagerness to get the reachable future goals. It implies optimism, belief in the supernatural grounds and the like intensified by active effort, strong will, and endurance in the course of getting one’s goals. It is thus to be reckoned as one of the prerequisites of the Islamic lifestyle, an important element of education, and a must of religious promotion in the society.
    Furthermore, in our time as “the age of communication”, the most significant means of communication, development and religious promotion are “modern media” particularly the visual ones. It is hence necessary to find out what are the ways of better deals and of more encouraging presence of Islam in modern visual media.
    In what presented here, the author has studied different aspects of ties between the hope-giving dimension of religion and TV as a medium. The method adopted here has a qualitative approach, as well as library references and semi-structured interviews with the experts of media; the contents are analyzed comparatively. The results demonstrate many problems in the course of proposed deals and the gap between the existing situation and the desired one. Clearing up those problems demands precise programing, creativity, re-engineering the schedule (conductor), employing the experts of media who are familiar with religious studies, indigenizing modern media, changing the outlook, producing a message from the content and so on.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hope-giving
  • Modern Media
  • religious hope
  • Religious media
  • Religion

مراجع

باقر زاده خجسته، حسن. 1386. موانع و محدودیت‌های کاربرد متعادل «خوف و رجا» به‌عنوان دو اصل مهم تربیتی در رسانه‌های مدرن با تأکید بر رادیو و تلویزیون. مجموعه مقالات دین و رسانه. به کوشش محمدرضا جوادی یگانه و حمید عبدالهیان. تهران: طرح آینده.
دهخدا، علی‌اکبر. فرهنگ دهخدا. تهران: دانشگاه تهران.
راغب اصفهانی. 1412 ق. المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالقلم.
عمید، حسن. 1362. فرهنگ عمید. ج 1. تهران: امیرکبیر.
معین، محمد. 1350. فرهنگ معین. تهران: امیرکبیر.
طریحی، فخرالدین. 1375. مجمع البحرین. محقق احمد حسینی اشکوری. ج 2. تهران: مرتضوی.
فیض کاشانی، ملامحسن. 1362. المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء. مصحح علی‌اکبر غفاری. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم.
مجلسی، محمدباقر. 1403 ق. بحارالانوار. ترجمه خسروی. ج 68-67. تهران: المکتبة الاسلامیة.
خانیکی، هادی. 1398. مجموعه مقالات امید اجتماعی؛ چیستی، وضعیت و سبب‌شناسی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، مؤسسه رحمان.
نصیری، حبیب‌الله و بهرام جوکار. 1387. معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان. مجله پژوهش زنان 6(2): 173.
پژوهی نیا، شیما و همکاران. 1395. بررسی رابطه سبک زندگی اسلامی با همدلی و امیدواری در نوجوانان. فصلنامه روان‌‌‌شناسی و دین 36: 136-137.
ارجمند نیا، علی‌اکبر، مهدی خانجانی، و مریم محمودی. 1391. امید و امیدواری: نظریه‌ها، مفاهیم و روش‌های ارتقا در جوانان و دانشجویان. تهران: دفتر مطالعات فرهنگی و برنامه‌ریزی اجتماعی وزارت علوم. تحقیقات و فن‌آوری.
علیزاده، مهدی. 1394. تدوین و ساخت مداخلات امید مبتنی بر منابع اسلامی و بررسی اثربخشی آن‌ها در گروهی از زنان ساکن شهرک پردیسان قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. قم: دانشگاه قرآن و حدیث.
مطهری، مرتضی. 1372. حکمت‌ها و اندرزها. تهران: نشر صدرا.
ملکیان، مصطفی. 1398. عقلانیت امیدورزی، کتاب امید اجتماعی؛ چیستی، وضعیت و سبب‌شناسی. به کوشش دکتر هادی خانیکی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، مؤسسه رحمان.
استراترن، فیلیپ. گذری بر مفهوم امید در اندیشه کانت، بلوخ و مارسل. ترجمه مسعود فریا منش. 1386. مجله اطلاعات حکمت و معرفت 9: 66.
امینی، محمدهادی. 1379. چیستی و ماهیت امید بر اساس آرای سن توماس آکوئیناس در کتاب وی «مدخل Summa Theologica». کتاب ماه دین 40: 53.
میرتبار، سید مرتضی و همکاران. 1393. تأثیر الهیات اروپایی بر تشکیل الهیات رهایی‌بخش آمریکای لاتین. فصلنامه معرفت ادیان 6(1): 111.
شعبانی، محمدجواد. 1398. تحلیل امیدآفرینی در الهیات اسلامی و مسیحی و بازنمایی آن در رسانه‌های فارسی‌زبان پروتستانتی و شیعی. رساله دکتری. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
فراست خواه، مسعود. 1398. انسان ایرانی و امیدهایش، کتاب امید اجتماعی؛ چیستی، وضعیت و سبب‌شناسی. به کوشش دکتر هادی خانیکی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، مؤسسه رحمان.
محمدی، افشین و غزال بی‌بک آبادی. 1389. بررسی مؤلفه‌های سبک زندگی و الگوی رفتار در فیلم‌های سینمایی پرفروش. نامه پژوهش فرهنگی.
رمزی، مجتبی. 1376. چهره فرهنگ در تلویزیون. تهران: مجله تئاتر و سینما.
مرحمتی، زهرا و فرهاد خرمائی. 1397. رابطه دین‌داری و امید: نقش واسطه‌ای صبر. فصلنامه روان‌شناسی تحولی: روان‌شناسان ایرانی 14 (56): 437.
طرح نظرسنجی «بررسی مسائل روز کشور از منظر افکار عمومی مردم ایران». 1397. مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران. جامعه آماری 1281.
«مقایسه میزان تماشای ویدئوی آنلاین در ایران و جهان». تاریخ 3/9/1396. www.hamshahrionline.ir
شرف‌الدین، سید حسین. 1391. نقش رسانه‌های جمعی در انتقال ارزش‌های اجتماعی با تأکید بر رسانه ملی. فصلنامه معرفت 21(179): 2.
خجسته، حسن. 1392. موانع و محدودیت‌های کاربرد متعال خوف و رجا به‌عنوان دو اصل مهم تربیت دینی در رسانه‌های مدرن با تأکید بر رادیو و تلویزیون.
خنیفر، حسین و ناهید مسلمی. 1395. اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی. تهران: نگاه دانش.
مهدی پور، فرشاد. 1395. بررسی انتقادی رویکرد تصویری به مناسک مذهبی و ارائه پیشنهادهای سیاستی. فصلنامه تخصصی اسلام و مطالعات اجتماعی.
عاملی، سید سعیدرضا. دوجهانی شدن‌ها و جامعه جهانی اضطراب.‌ نامه علوم اجتماعی 21: 143- 174
Fromm, Erich. 1968. Revolution of Hope: Toward a Humanized Technology. New York: Harper & Row.
Bronk, Kendall Cotton, Patrick L. Hill, Daniel K. Lapsley, Tasneem L. Talib, and Holmes Finch. 2009. Purpose, hope, and life satisfaction in three age groups. The Journal of Positive Psychology 4(6): 501.
Snyder, C. R. 2000. Handbook of Hope: Theory, Measures and Applications, USA: Acaemic Press.
Ford, David, and Rachel Muers. 2005. The Modern Theologians: An Introduction to Christian Theology since 1918. Publishing Blackwell.
Williams, Stephen. 1995. "Jurgen Moltmann: A Critical introduction”. Cambridge. Cambridge University press.
Patton, M. Q. 1990. Qualitative Evaluation and Research Methods. London: Thousand Oaks. CA: Sage.
پژوهشنامه سبک زندگی
دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8
بهار و تابستان 1398
صفحه 115-144

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 تیر 1398
  • تاریخ بازنگری: 21 مرداد 1398
  • تاریخ پذیرش: 03 شهریور 1398

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار