بررسی و تبیین مبانی دینی جایگاه و نقش زنان در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مطالعات زنان دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

2 استادیار و عضو هیئت‌علمی پژوهشکده زنان دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران.

چکیده

ازآنجاکه سطح توسعه کشورها، تابعی از شاخص‌های کیفیت گروه‌های گوناگون جمعیتی است، بی‌تردید توسعه متعادل و پایدار بدون مشارکت زنان که نیمی از جمعیت کشورها را تشکیل می‌دهند، امکان‌پذیر نیست. زن در جایگاه انسان، محور توسعه و از ارکان اساسی آن است و توسعه ایدئال، توسعه‌ای است که موقعیت انسانی و طبیعی زن را لحاظ کرده و تفاوت‌های او را با مرد نادیده نگیرد و نقش‌های متناسب با ویژگی‌های او را در نظر بگیرد؛ اما در حال حاضر، جایگاه و نقش کنونی زنان نسبت به وضعیت مطلوب و آرمانیِ مورد تأکید در فرهنگ دینی فاصله بسیار دارد. ازجمله راهکارها در جهت تغییر این شرایط، نظریه‌پردازی در خصوص مشارکت زنان در عرصه پیشرفت و توجه به ظرفیت آن‌ها در سیاست‌گذاری‌های کلانی همچون سند الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت است. الگویی که برخلاف نمونه‌های غربی آن، نباید صرفاً به ابعاد مادی پیشرفت نگاه کند، بلکه ضروری است تا همه ابعاد وجودی زن مسلمان و نقش‌های عام و خاص او در فرایند پیشرفت را مدنظر قرار دهد. در این مقاله، تلاش شده تا با تبیین مبانی دینیِ جایگاه جنسیتی زن، زمینه توجه به جایگاه و نقش زنان در تدوین الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت فراهم گردد و از این طریق، زمینه طرح شاخص‌ها و معیارهای صحیح و منطبق با مبانی دینی و فرهنگی برای سیاست‌گذاری‌های کلان در برنامه‌های کشور ایجاد شود. در این تحقیق، پس از جمع‌آوری داده‌ها از طریق اسناد کتابخانه‌ای از روش تحلیل کیفی و عقلی جهت تحلیل و تبیین داده‌های مستخرج از منابع دینی استفاده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Religious Principles of the Status of Women in the Iranian-Islamic Models of Progress

نویسندگان [English]

  • Mohsen Akhbari 1
  • Mansurah Zare'an 2
1 A PhD. student of Women Studies, The University of Religions and Denominations, Qom, Iran.
2 An assistant professor and a faculty member at the Research Institute of Women, Al-Zahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

    Since the level of development of countries is a function of the quality indexes of different groups, the stable and enduring development would be impossible if the participation of women, who comprise at least half of that of each country, were not taken into consideration. As human beings, women are the pivot and essential element of development for the ideal of which one cannot disregard their natural position and due roles and their differences from men. Nonetheless, the current status of women is far from their desired and due one underlined in the religious culture. One of the strategies to change this situation is to theorize the contribution of women in course of progress highlighting their capabilities in the field of macro-policy makings such as the Iranian-Islamic model of development; a model that, contrary to the Western ones, not only takes the material aspects, but also does the spiritual and all other aspects of the presence of Muslim women in the process of progress.
    In what follows, the author has tried to explain the position of female gender and women’s role in the compilation of the Iranian-Islamic model of progress thus paving the way for proposing sound criterion and indexes according to the religious and cultural infrastructure. Having collected various data from the libraries, the author has made use of quality and rational analysis method in order to explain those data.

کلیدواژه‌ها [English]

  • development
  • progress
  • the Iranian-Islamic model of progress
  • the role of gender
  • matrimony
  • motherhood
  • house-keeping
  1. قرآن کریم.
  2. کتاب مقدس.
  3. بستان، حسین. 1392. جنسیت در آموزش‌وپرورش از دیدگاه جامعه‌شناسی اسلامی. مجله اسلام و علوم اجتماعی 10.
  4. بستان، حسین. 1394. جامعه‌شناسی جنسیت با رویکرد اسلامی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه/ هاجر (وابسته به مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران)
  5. بهرامی تاش، رکسانا. چالش با اقتصاد نو لیبرالیسم (جنسیت و جهانی‌سازی در آسیای جنوب شرقی). ترجمه غلامحسین فرهاد نوری. 1389. تهران: سمت.
  6. پیت، ریچارد، و الین هارت ویک. نظریه‌های توسعه. ترجمه مصطفی ازکیا و دیگران. 1389. تهران: نشر لویه.
  7. جوادی آملی، عبدالله. 1390. زن در آیینه جلال و جمال. قم: اسراء.
  8. حر عاملی، محمد بن حسن. بی‌تا. وسائل‌الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه. بی‌جا.
  9. خانی، فضیله. 1385. جنسیت و توسعه. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  10. دیلمی، حسن بن علی. ارشاد القلوب، مصحح ابوالحسن شعرانی. ترجمه علی سلگی نهاوندی. 1376. قم: نشر ناصر.
  11. زیبایی نژاد، محمدرضا، و محمدتقی سبحانی. 1391. درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام. قم: هاجر.
  12. زیبایی نژاد، محمدرضا. 1391. جایگاه خانواده و جنسیت در نظام تربیت رسمی. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
  13. سبحانی، محمدتقی. 1382. الگوی جامع شخصیت زن مسلمان. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان. مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران.
  14. شریف رضی، محمد بن حسین. بی‌تا. نهج‌البلاغه. بی‌جا.
  15. طباطبایی، سید محمدحسین. 1370. المیزان فی تفسیر القرآن. قم: بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی.
  16. عضدانلو، حمید. 1384. آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه‌شناسی. تهران: نشر نی.
  17. کلاین، آلن. آر. عریان کردن فمینیسم. ترجمه و تلخیص طاهره توکلی. 1387. قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها. معارف.
  18. کلینی، محمد بن یعقوب. بی‌تا. الفروع من الکافی. بی‌جا.
  19. کولایی، الهه، و محمدحسین حافظیان. 1385. نقش زنان در توسعه کشورهای اسلامی. تهران: دانشگاه تهران.
  20. مجلسی، محمدباقر. بی‌تا. بحارالانوار. بی‌جا.
  21. مصباح یزدی، محمدتقی. 1391. پرسش‌ها و پاسخ‌ها. چاپ هشتم. قم: موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره).
  22. مطهری، مرتضی. 1392. نظام حقوق زن در اسلام؛ مجموعه آثار. چاپ 12. تهران: صدرا.
  23. هانت، ژانت. جنسیت و توسعه، ترجمه مهدی نیاکانی فر. 1388. مجله پژوهشنامه 42: 229-274.

24. De Benoist, Alain. 2008. “A Brief History of the Idea of Progress”. The Occidental Quarterly. Atlanta: Ultra.