تجربۀ زیستۀ زنان از راهبردهای برقراری تعادل بین نقش شغلی و مادری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی پژوهشکده زنان، دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

چکیده

مهم‌ترین نقش زنان در سبک زندگی اسلامی نقش مادری و تربیت فرزند است؛ اما امروزه بسیاری از زنان در کنار نقش مادری، به دلیل اشتغال، موظف به ایفای صحیح نقش شغلی نیز هستند و ازاین‌رو، برقراری تعادل بین نقش شغلی و مادری اهمیتی ویژه دارد. در سال‌های اخیر، تعداد زنان عضو هیئت‌علمی دانشگاه افزایش یافته و به دلیل حجم زیاد وظایف شغلی که بر عهده دارند، برقراری تعادل بین نقش شغلی و خانوادگی و به‌طور خاص، مادری برای آن‌ها با دشواری‌های خاصی همراه است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، شناسایی راهبردهای برقراری تعادل بین نقش شغلی و مادری برای این زنان، با استفاده از روش کیفی است. به این منظور، این پژوهش با مصاحبه با 20 نفر از زنان عضو هیئت‌علمی دانشگاه و تحلیل محتوای کیفی مصاحبه‌ها، به استخراج راهبردها پرداخته است. بر اساس یافته‌ها، راهبردهای برقراری تعادل بین نقش شغلی و مادری شامل هشت مقوله اصلی «تلاش سخت‌کوشانه در راستای اهداف شغلی»، «تلاش برای مادری خوب»، «خودفراموشی»، «فروکاستن اهداف شغلی»، «مدیریت زمان»، «تقسیم کار»، «تدابیر فرزندآوری» و «برون‌سپاری انجام برخی از امور خانواده» بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Women's lived experience of strategies for balancing the Occupational and maternal role

نویسنده [English]

  • Shohre Rowshani
Assistant Professor of Department of Social Science and Development Studies, Women Research Center, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Women’s most important roles in the Islamic lifestyle are those of maternity and rearing children, but today many women, because they have a job, are also obligated to play a correct occupational role, and therefore striking a balance between occupational and maternal roles is of particular importance. In recent years, the number of female members of academic staff has been on the increase, and since these women have undertaken a great volume of occupational tasks, achieving the equilibrium between their occupational and familial roles involves certain difficulties. Thus, using the qualitative research method, the present study aims to identify the women’s strategies for finding the balance. To this aim, interviews with 20 female members of academic staff and a content analysis of the interviews have been conducted to extract the strategies. According to the research findings, the strategies include eight categories: diligent efforts to achieve occupational goals, efforts to be a good mother, self-effacement, reduction of occupational goals, time management, a division of labor, family planning, and outsourcing of some family tasks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the family-work balance
  • maternal role
  • occupation
  • women
  • members of academic staff
  • اسحاقی، محمد، محبی، سیده فاطمه، پاپی‌نژاد، شهربانو، و زینب جهاندار. 1393. چالش‌های فرزندآوری زنان شاغل در یک مطالعه کیفی.زن در توسعه و سیاست 12 (1): 111-134.
  • اسمعیلی، معصومه، کاظمیان، سمیه، و مریم کاکاوندی چقاسفید. 1399. درآمدی بر الگوی بومی راهنمایی تعادل کار- خانواده. تهران: رشد فرهنگ.
  • باقری، شهلا، و شیما سادات حسینی. 1395. مطالعه تجربه زنان عضو هیئت‌علمی دانشگاه از ایفای مسئولیت‌های خانوادگی و شغلی. زن در فرهنگ و هنر 8 (1): 117-134.
  • پایگاه اینترنتی شریف استراتژی. 1400. تعریف دقیق استراتژی چیست؟ (استراتژی به زبان ساده برای مدیران). بازیابی شده در تاریخ 09/05/1401 از https://sharifstrategy.org/what-is-strategy/
  • جوادی، فضّه. 1400. واکاوی نقش زنان در تحقق سبک زندگی اسلامی. پژوهش‌های فقهی زنان و خانواده 3 (5): 9-27.
  • حاجیان، بهجت، و مریم مکتوبیان. 1394. تجربه زیسته زنان از فرزندآوری: مطالعه زنان متأهل شاغل و با تحصیلات دانشگاهی شهر اصفهان. جمعیت 22 (91 و 92): 11-36.
  • حسن‌پور، اکبر، جعفری‌نیا، سعید، وکیلی، یوسف، و مهسا کاوئی. 1400. تحلیل محتوای پژوهش‌های کیفی در مورد تعادل کار و خانواده (زنان) و بررسی چالش‌های آن با رویکرد اسلامی. پژوهش‌نامه اسلامی زنان و خانواده 9 (22): 9-36.
  • دهقانی‌زاده، حسینعلی، فلاح، محمدحسین، و سعید وزیری. 1399. احساس گناه مادری: کاوشی کیفی بر اشتغال زنان در رابطه مادر-فرزندی. طلوع بهداشت 19 (2): 16-32.
  • رازقی نصرآباد، حجیه‌بی‌بی، و زینب حسینی. 1398. مطالعه تجربه ایفای هم‌زمان نقش شغلی- خانوادگی در مادران شاغل دارای فرزند خردسال. جامعه‌شناسی کاربردی 30 (3): 109-134.
  • رفعت جاه، مریم. 1396. زنان جوان و بازتعریف معنا و نقش مادری، مطالعه‌ای بر روی مادران 25 تا 40 ساله ساکن شهرری. جامعه‌شناسی ایران 18 (4): 130-164.
  • شادی‌طلب، ژاله، و سمانه ابراهیم‌پور. 1396. بازگویی تجربیات زنان در ارتقا به مرتبه استادی در دانشگاه‌های ایران. رفاه اجتماعی 17 (66): 53-105.
  • صادقی، رسول. 1395. تحلیل بسترهای اجتماعی فرهنگی کاهش باروری در ایران. راهبرد اجتماعی فرهنگی 5 (20): 217-246.
  • صفری شالی، رضا، و کرم حبیب‌پور گتابی. 1398. سنخ‌شناسی سبک زندگی زنان شهر تهران. مطالعات راهبردی زنان 22 (85): 7-27.
  • کاوه‌ای‌سرچقا، طاهره، علی‌مندگاری، ملیحه، افراسیابی، حسین، و حجیه‌بی‌بی رازقی نصرآباد. 1397. مطالعه کیفی بسترها و پیامدهای خانوادگی اشتغال زنان در شهر یزد. مطالعات جمعیتی 4 (1): 127-166.
  • کوئن، بروس. 1387. مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه غلام‌عباس توسلی. تهران: سمت.
  • مشفق، محمود، مرادی ثانی، قدرت، و سحر حسین‌خانی. 1395. تحلیلی بر رابطه اشتغال و تمایل به فرزندآوری در بین زنان شاغل در آستانه ازدواج در سطح استان‌های کشور. جمعیت 23 (95 و 96): 1-24.
  • مقصودی، سوده، و زهرا بستان. 1383. بررسی مشکلات ناشی از هم‌زمانی نقش‌های خانگی و اجتماعی زنان شاغل شهر کرمان. مطالعات زنان 2 (5): 129-150.
  • میرزایی، خلیل. 1395. کیفی پژوهی: پژوهش، پژوهشگری و پژوهشنامه نویسی، جلد 2. تهران: فوژان.
  • هاشمیان، سید مجتبی، رحیم‌نیا، فریبرز، پورسلیمی، مجتبی، و محمدمهدی فراحی. 1398. شناسایی راهبردهای رفتاری بازآفرینی تعادل کار- زندگی: بر پایه تجارب زیسته اعضای هیئت‌علمی دانشگاه. فرهنگ در دانشگاه اسلامی 9 (4): 479-506.
  • Bracken, Susan J., Jeanie K. Allen, and Diane R. Dean. 2006. The balancing act: Gendered perspectives in faculty roles and work lives. Stylus Publishing, LLC.
  • Castanedab, Mari, and Kirsten (Eds.). 2013. Mothers in academia. Columbia University Press.
  • Helvaci, M. Akif, Orkide Bakalim, Viyan Can, and Ümit Akkoyun. 2017. The work-life balance of academics. The Online Journal of New Horizons in Education-October 7 (4): 80-85.
  • Philipsen, Maike Ingrid, and Timothy Bostic. 2008. Challenges of the faculty career for women: Success and sacrifice. John Wiley & Sons.