الگوی رفتاری فطانت (هوشیاری) و تغافل (چشم‌پوشی) در سبک زندگی اجتماعی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

چکیده

طراحی الگو برای تحقق عملیِ تئوری‌ها که خود در قالب پارادایم‎ها شکل می‌گیرند، بخشی از سبک زندگی است. انگارۀ الگوی رفتاری «بناء التعایش علی الفطنة و التغافل» ـ که قابلیت قاعدۀ فقهی شدن را نیز دارد و در این نوشتار طبق روش متداول بزرگان بنا نهاده شده است ـ کوششی در این راستا است. این انگاره به استناد روایاتی معتبر و صریح و به پشتوانه مؤیدات فراوان که در برابر مدلول آن دلالت تنبیهی دارند، بر پیش‌فرض تعامل دوسویۀ فقه و سبک زندگی استوار است. الگوی مورد نظر، بیانگر وجوه مهمی از سبک زندگی است. مدعا این است که این الگو، مقوم سبک زندگی اسلامی در بعد اجتماعی است و بخش قابل توجهی از هم‌زیستی در سطوح مختلف، جز به تغافل دربارۀ برخی امور و البته هوشیاری در پاره‌ای امور دیگر حاصل نمی‌شود. این جُستار، این الگو را طراحی کرده و به این نتیجه رسیده است که موضوع این الگو به اعتبار غرض، صلاح تعایش و تعاشر و به اعتبار طریق وصول این غایت، تغافل و فطنة است. عمق تعاشر نیز در سه‌بعد انسانی، اهل کتاب و مذهبی دیده شده است. این الگو با آموزه‌های دینی دیگر ـ که گاه خود نیز الگوهایی قابل توجه در ذیل سبک زندگی هستند ـ همچون ارشاد جاهل، امر به معروف و نهی از منکر، اصل دعوت، جهاد ابتدایی، نجاست کفار، هیچ‌گونه تعارض یا تزاحم واقعی ندارد. نوع تحقیق، بنیادی و روش آن توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Behavioral pattern of awareness and negligence in social lifestyle

نویسنده [English]

  • Ardavan Arjang
Associate Professor, Department of Islamic Jurisprudence (fiqh) and Law, Faculty of Theology, Meybod University, Meybod, Iran.
چکیده [English]

Modeling to operationalize theories  ــwhich itself is formed within the framework of paradigmsــ  is part of the lifestyle. Behavioral pattern hypothesis entitled "living a life on awareness and negligence" is an effort in this direction. This model has the capacity to become a jurisprudential rule and this article is based on the common method of prominent thinkers in this field. Documented with authentic and explicit narrations as well as supported by numerous confirmations with informative implications, this idea is based on the assumption of the interaction of jurisprudence (fiqh) and lifestyle.
The intended model expresses significant dimensions of lifestyle. According to the claim, the mentioned model is the basis of Islamic lifestyle in the social aspect and most of the coexistence is provided at different levels, only by ignoring some things and at the same time, by being aware of some things. The present paper provides this model, concluding that the theme of this model, with a view to purpose, is to improve life and blend in with others (fellowship), and with regard to the method of achieving that goal, is negligence and awareness. The full emergence of fellowship can be seen in the three dimensions known as "humaneness, being a people of the scripture (ahl al-kitāb), and being religious."
There is no real conflict or antagonism between this model and other religious teachings such as guiding the ignorant, enjoining the good and forbidding the evil, the doctrine of inviting (da'wah), primary jihad, and the impurity of the infidels. It is worth noting that these religious teachings themselves are sometimes important models under the category of lifestyle. This study is among the basic studies and has been conducted by descriptive-analytical method and using library resources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic lifestyle
  • model
  • life
  • negligence
  • awareness
  • ignorant guidance
  • enjoining the good and forbidding the evil
  • the doctrine of inviting (da'wah)
  • primary jihad
  1. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی. 1378ق. عیون أخبار الرضا؟ع؟. تهران: انتشارات جهان.
  2. ابن‌بابویه، محمد بن‌على. 1362. الخصال. قم: انتشارات اسلامی.
  3. ابن‌بابویه، محمدبن‌على. 1413ق. من لایحضره الفقیه. قم: انتشارات اسلامی.
  4. ابن‌براج، عبدالعزیز بن‌نحریر. 1406ق. المهذب. قم: انتشارات اسلامی.
  5. ابن‌شعبه‌حرانی، حسن‌بن‌علی. 1404ق. تحف‌العقول. قم: انتشارات اسلامی.
  6. ابن‌فارس، احمد بن‌فارس. 1404ق. معجم مقاییس اللغة. تحقیق عبدالسلام محمد هارون. قم: مکتب الإعلام الإسلامی.
  7. ابن‌منظور، محمد بن‌مکرم. 1414ق. لسان العرب. بیروت: دارصادر.
  8. انصاری، مرتضی. 1415ق. المکاسب. قم: کنگرۀ شیخ انصاری.
  9. تمیمى‌آمدى، عبدالواحد بن‌محمد. 1366. غرر الحکم و درر الکلم. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
  10. جاحظ، عمرو بن‌بحر. 1423ق. البیان و التبیین. بیروت: الهلال.
  11. حرعاملی، محمد بن‌حسن. 1409ق. وسائل‌الشیعه. قم: مؤسسه آل‌البیت؟عهم؟
  12. ‌حسینی‌خامنه‌ای، سیدعلی. بی‌تا. http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=27746. (دسترسی در 23/2/1400).
  13. حسینی‌خامنه‌ای، سیدعلی. 1382. اجوبة ‌الاستفتائات. تهران: قدر ولایت.
  14. حسینی‌خامنه‌ای، سیدعلی. 1393. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=28344. (دسترسی در 30/2/1400).
  15. حسینی‌خامنه‌ای، سیدعلی. 1395. http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=32906. (دسترسی در 20/3/1400).
  16. حسینی‌خامنه‌ای، سیدعلی. 1417ق. کاوشی در حکم فقهی صابئان. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت؟عهم؟.
  17. حلوانی، حسین بن‌محمد. 1408ق. نزهة الناظر وتنبیه الخاطر. قم: نشرمهر.
  18. حلی (علامه)، حسن بن یوسف. 1410ق. ارشاد الاذهان. قم: انتشارات اسلامی.
  19. خراز رازی، علی بن‌محمد. 1401ق. کفایة الاثر. قم: نشر بیدار.
  20. راشدی، لطیف و سعید راشدی. 1386. رساله نُه مرجع. تهران: پیام عدالت.
  21. راغب اصفهانی، حسین بن‌محمد. 1412ق. المفردات. دمشق: دارالعلم.
  22. شرف‌الدین، سیدحسین. 2/11/1392. فقه و ملزومات هنجاری سبک زندگی. از: markazfeqhi.ir/research/news/7065 (دسترسی در 22/1/1400).
  23. شریفی، احمدحسین. 1398. همیشه بهار (اخلاق و سبک زندگی اسلامی). قم: نشر معارف.
  24. شعبانی موثقی، حبیب الله. 1392. درآمدی بر فقه و سبک زندگی. مجله فقه (کاوشی نو در فقه) 20 (4): 64-77.
  25. شهید ثانی، زین‌الدین‌بن‌علی. 1387. تمهید القواعد. قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  26. شهیداول، محمدبن‌مکی. 1379. الدر الباهرة من الاصداف الطاهرة. قم: زائر.
  27. شهیدثانی، زین‌الدین ‌بن‌علی. 1414ق. حاشیة ‌الارشاد. قم: تبلیغات اسلامی.
  28. شهید اول، محمد بن‌مکى‌. 1419ق. ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة. قم، مؤسسه آل البیت؟عهم؟.
  29. صدر، سیدمحمدباقر. 1405ق. دروس فی علم الأصول. بیروت: دارالمنتظر.
  30. طریحی، فخرالدین. 1375. مجمع البحرین. تهران: مرتضوی.
  31. طوسی، محمد بن‌حسن. 1406ق. الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد. بیروت: دارالأضواء.
  32. عراقى، آقا ضیاءالدین. 1415ق. تعلیقة استدلالیة على العروة الوثقى. قم: انتشارات اسلامى.
  33. عطایی نظری، مجید و سیدحسن اسلامی. 1398. بررسی مشروعیت سبک زندگی ریاضتی بر اساس قاعده لاضرر. مجله پژوهشنامه سبک زندگی 5 (1): 9- 26.
  34. علی‌منصور، علی. 1391ق. المدخل‌ للعلوم‌ القانونیة‌ والفقه‌ الاسلامی، مقارنات‌ بین ‌الشریعة‌ والقانون، بیروت: بی‌نا.
  35. فراهیدی، خلیل بن‌احمد. 1410ق. کتاب العین. قم: هجرت.
  36. فعالی، محمدتقی. 1397. مبانی سبک زندگی اسلامی. قم: مؤسسه آل یاسین؟عهم؟.
  37. کاشف‌الغطاء، جعفر بن‌خضر. 1422ق. کشف الغطاء. قم: بوستان کتاب.
  38. کاویانی، محمد. 1396. سبک زندگی خانوادگی از دیدگاه قرآن و مدرنیته. مجله تربیت اسلامی 12 (24): 49-72.
  39. کراجکی، محمد بن‌علی.1410ق. کنز الفوائد. قم: دارالذخائر.
  40. کلینی، محمد بن‌یعقوب. 1429ق. الکافی. قم: دارالحدیث.
  41. گرجى، ابوالقاسم. 1379. تاریخ فقه و فقها. تهران: سمت.
  42. مجلسی، محمدباقر. 1404ق. بحارالانوار. بیروت: مؤسسه الوفاء.
  43. محقق کرکی، علی‌بن‌حسین. 1414ق. جامع‌المقاصد. قم: آل البیت؟عهم؟.
  44. مصطفوی، حسن. 1360. التحقیق فی کلمات القرآن ‌الکریم. تهران: نشر کتاب.
  45. مصطفوى، سیدمحمدکاظم. 1421ق. القواعد‌. قم: انتشارات اسلامى‌.
  46. مطهری، مرتضی. 1390الف. یادداشت‌های شهید مطهری. ج1. تهران: صدرا.
  47. مطهری، مرتضی. 1390ب. مجموعه آثار. ج2. تهران: صدرا.
  48. مطهری، مرتضی. 1389. عدل الهی. قم: آل‌طه؟عهم؟.
  49. مفید، محمد بن‌محمد. 1413ق. المقنعة. قم: کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید.
  50. مکارم شیرازی، ناصر. بی‌تا. http://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&mid=25120. (دسترسی در 13/3/1400).
  51. مکارم شیرازى، ناصر. 1377. اخلاق در قرآن. قم: مدرسة الامام على؟ع؟.
  52. مکارم شیرازى، ناصر. 1425ق. أنوار الفقاهة. قم: مدرسة الإمام علی؟ع؟.
  53. منتظری، حسینعلی. 1387. حکومت دینی و حقوق انسان. قم: ارغوان دانش.
  54. منتظری، حسینعلی. 1428ق. پاسخ به پرسش‌هایی پیرامون مجازات‌های اسلامی و حقوق بشر. قم: ارغوان دانش.
  55. موسوی خمینی، سیدروح‌الله. 1379. تحریر الوسیله. قم: دارالعلم.
  56. موسوی خمینی، سیدروح‌الله. 1385. صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی؟ره؟.
  57. موسوی‌خویی، سیدابوالقاسم. 1410ق‌الف. التنقیح فی شرح العروة الوثقى. نجف: مکتبه الآداب.
  58. موسوی‌خویی، سیدابوالقاسم. 1410ق‌ب. منهاج ‌الصالحین. قم: نشر مدینة العلم.
  59. موسوی‌خویی، سیدابوالقاسم. 1418ق. موسوعة الامام الخوئی. قم: مؤسسة آثار الامام الخوئی.
  60. موسوی‌خویى، سیدابوالقاسم. 1417ق. مصباح الفقاهة. قم: انصاریان.
  61. مهیار، رضا. 1389. فرهنگ ابجدی عربی ـ فارسی. تهران: انتشارات دانشیار.
  62. مؤمن، محمد. 1380. جهاد ابتدایی در عصر غیبت. مجله فقه 7 (26): 3-51.
  63. نائینی، میرزا محمدحسین. 1424ق. تنبیه ‌الامة وتنزیه ‌الملة. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  64. نجاشی، احمد بن‌علی. 1365. الفهرست. قم: انتشارات اسلامی.
  65. نجفی، محمدحسن. 1404ق. جواهر الکلام. بیروت: دار الاحیاء التراث.
  66. نراقى، احمد بن‌محمد‌. 1415ق. مستند الشیعة. ج1، قم: آل البیت؟عهم؟.