وضعیت‌شناسی حجاب و الزام به آن در سبک زندگی دانشجویی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

چکیده

با افزایش موج دانشجویی در چند دهه گذشته شاهد ظهور و بروز سبک زندگی منحصر به فردی حول چنین موجودیتی در جامعه بوده‌ایم که پژوهش حاضر حول بُعد حجاب آن متمرکز شده است. با توجه به نقش پررنگ دانشجویان در تغییرات اجتماعی و از سوی دیگر پروبلماتیک‌شدن حجاب در جهان زیست جامعه ایرانی، موضوع حاضر موضوعیت می‌یابد. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان ایرانی هستند و نمونه‌ای به حجم ۳۸۴ نفر انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه است که جهت سنجش کم و کیف حجاب نزد دانشجویان از پرسشنامه محقق‌ساخته استفاده شده است. در این پژوهش اطلاعات پردازش و از طریق برنامه آماری SPSS تحلیل شده است. کاهشی‌بودن التزام به حجاب، شخصی‌شدن، معنی‌شناسی خنثی (گاهی مثبت از بدحجابی) در کنار تقویت نگاه غیردینی و عرفی به حجاب مهم‌ترین تغییرات عمده‌ای است که در پژوهش حاضر استنتاج شده است. همسو با چنین تغییراتی راهبردهایی در عرصه‌های سیاست‌گذاری، خانواده، مراکز تربیتی و اقتصادِ حجاب ارائه شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Situation of Hijab and Adherence to It in University Students’ Lifestyle

چکیده [English]

With wave after wave of students entering universities in a few past decades, we have been witnessing the advent of a unique lifestyle revolving around the entity of studentship, of whose aspects the present study has focused on hijab. The topic assumes significance given the students’ conspicuous role in social change and problematization of hijab in the life-world of Iranian society. The statistical population of the study consists of Iranian students, and a sample of 384 individuals has been selected. The data collection instrument is a researcher-made questionnaire for measuring hijab among students both quantitatively and qualitatively. In this study, data have been processed and analyzed through SPSS. The declining trend of adherence to hijab, personalization, and neutral semantics of hijab, or sometimes, semantics of hijab that shows a positive attitude towards lax hijab, alongside the amplification of non-religious and secular attitudes towards hijab are the major changes extracted from the present study. Aligned with such changes, some strategies have been offered in the areas of policy-making, family, education centers, and the economy of hijab.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lifestyle
  • university student
  • hijab
  • the economy of hijab
  • university
  1. آبیار، زهرا و همکاران. ۱۳۹۹. چالش‌های نظری حجاب در ایران پسا انقلاب: تحلیلی بر رویکردهای موجود از حجاب و عفاف. نشریه اسلام و علوم اجتماعی۲۳.
  2. اخلاصی، ابراهیم و همکاران. ۱۴۰۰. مسئله شناسی حجاب در جامعه ایرانی (مورد کاوش مقالات علمی ۱۳۸۳-۱۳۹۷). نشریه بررسی مسائل اجتماعی ایران ۱۲ (۲).
  3. افشار، محمدحسین و همکاران. ۱۳۹۶. شناسایی موضوعات اساسی مورد نیاز سبک زندگی دانشجویی از منظر صاحب‌نظران اسلامی. نشریه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی ۲۱ (۲).
  4. افشار، محمدحسین. ۱۳۹۴. شناسایی و اولویت‌بندی موضوعات اساسی مورد نیاز سبک زندگی دانشجویی با توجه به صاحب‌نظران دیدگاه اسلامی جهت طرح در محتوای برنامه درسی دوره کارشناسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
  5. امامی، سید مجید. ۱۳۹۲. چارچوبی انتقادی برای سیاست پژوهشی مسئله حجاب در جمهوری اسلامی ایران؛ منطبق بر نظریه و الگوی عرفی‌شدن جامعه ایران. نشریه اسلام و مطالعات اجتماعی ۱.
  6. بررسی سبک زندگی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی کشور. زیر نظر محمد آغاسی، تهران، مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، خرداد ۱۳۹۳.
  7. ترکاشوند، امیر. ۱۳۸۹. حجاب شرعی در عصر پیامبر. تهران: بعثت.
  8. حیدری، حمید، و احمد رضایی. ۱۳۹۱. تحلیل جامعه‌شناختی هویت حرفه‌ای دانشجویان مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه مازندران. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ۵ (۲).
  9. دهقان‌پور، علیرضا، و لیلا اوشلی. ۱۳۹۸.  معناشناسی حجاب در قرآن. نشریه مطالعات قرآن و حدیث سقیفه ۶۴.
  10. شجریان، مهدی. ۱۴۰۱. فلسفه‌های حجاب و عدالت جنسیتی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی. ۱۰ (۳۷).
  11. عباس‌پور، سمیه و همکاران. ۱۴۰۱. تحلیلی بر سبک زندگی در خوابگاه‌های دانشجویی مطالعه موردی دانشجویان ساکن در خوابگاه‌های دانشگاه صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی. فصلنامه سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت ۶ (۲).
  12. عبدالرحمانی، رضا، و حسین‌علی سهرابی. ۱۳۹۹. آسیب‌شناسی ارتباطات بین سازمانی متولیان حجاب و عفاف، نشریه مطالعات راهبردی زنان ۹۰.
  13. عشایری، طاها و همکاران. ۱۴۰۱. مطالعه علل گرایش ایرانیان به فرهنگ حجاب فراتحلیل در بازه زمانی ۱۳۹۱-۱۳۹۹. نشریه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی ۹۰.
  14. فاضلی، محمد. ۱۳۸۶. تصویری از سبک زندگی فرهنگی جامعه دانشجویی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ۱.
  15. فاضلی، محمد. ۱۳۸۲. مصرف و سبک زندگی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و ارتباطات.
  16. کاویانی، محمد، ۱۳۹۲. سبک زندگی اسلامی و ابزار سنجش آن. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  17. گیدنز، آلبرت. ۱۳۷۸. تجدد تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. ترجمه ناصر موفقیان. تهران، نشر نی، مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
  18. محمدحسین زاده، معصومه و همکاران. ۱۳۹۹. افول ارزش‌های عفاف و حجاب در دانشکده پزشکی. نشریه تربیت اسلامی ۳۲.
  19. مرندی، سید علی. ۱۴۰۰. بایسته‌های سیاست‌گذاری در باب حجاب در جمهوری اسلامی ایران. دیده‌بان امنیت ملی ۱۱۶.
  20. مرنیسی، فاطمه. ۱۳۹۰. زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش. ترجمه ملیحه مغازه‌ای. تهران: نشر نی.
  21. مهریزی، مهدی. ۱۳۸۹. نوادنیشی دینی و مسئله زن. قم: صحیفه خرد.
  22. مؤمنی، حسن و عبدالحسین کلانتری. ۱۳۹۵. بدحجابی؛ واکنش سوژه به تأیید اجتماعی. نشریه توسعه اجتماعی ۱۱ (۱).
  23. میری بعد، انیس. ۱۳۹۳. بررسی رابطه بین میزان مطالعه منابع دینی و گرایش به سبک زندگی اسلامی. بوشهر: کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی.
  24. میری‌پور فرد، فریبا. ۱۳۹۲. نگرش دینی و سبک زندگی (بررسی رابطه بین نگرش دینی و سبک زندگی دانشجویان دانشگاه گیلان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
  25. نوروزی، فیض‌الله، و آذر پت رامی. ۱۳۹۵. بررسی سبک زندگی دانشجویان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن. نشریه رفاه اجتماعی ۱۶ (۶۲).
  26. هاشمی، عباس. ۱۴۰۰. طراحی مدل سبک زندگی دانشجویی بر اساس آموزه‌های دینی و ایرانی. نشریه مطالعات حقوق شهروندی۲۰: ۵۷۸.
  27. وضعیت حجاب در تهران و ۳۱ شهر دارای مرکز صداوسیما، مرکز تحقیقات صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، اسفند. ۱۴۰۰.
  28. یحیایی، سبحان. ۱۳۹۸. پوشش دختران در ارتباطات انسانی خرده‌فرهنگ‌های دانشجویی؛ مطالعه کیفی نمونه‌های کرانه‌ای مغایر با الگوی رسمی حجاب. نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات ۵۷.
  29. یزدی، سید محمدکاظم. العروة الوثقی مع تعلیقات الفاضل. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم‌السلام، [بی‌تا]، ج۲.

 

  1. Cooke, Mirian. 2001. Women Claim Islam: Creating Islamic Feminism through Literature. New York and London: Routledge.
  2. Kılıçbay, B., and Binark, M. 2002. Consumer culture, Islam and the politics of lifestyle fashion for veiling in contemporary Turkey. European Journal of Communication 17(4).
  3. ocock, R. 1992. Consumption and Lifestyles. In Social and Cultural Forms of Modernity, 119-167. Edited by Robert Bocock and Thompson. Open University Press.
  4. Palumest, liis. 2002. Space of Lifestyles in Stonia in 1991. pro ethnologia.