تأثیر سبک زندگی «مسرفانه» بر ساحات وجودی انسان از نگاه قرآن (با رویکرد تحلیل شبکه مضامین)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه میبد، میبد، ایران

2 دانشیار گروه علوم قران و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران .

3 استادیار، گروه علوم قران و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

4 استاد، گروه علوم قران و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی موضوع اسراف به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های رفتاری سبک زندگی به روش تحلیل محتوای کیفی و با بهره‌گیری از تکنیک «تحلیل مضمون» تدوین شده است. پژوهش‌هایی که تاکنون درباره موضوع اسراف از منظر قرآن انجام گرفته، مبتنی بر بررسی بخشی از آیات و دسته‌بندی موضوعی آن‌ها بوده و تنها گوشه‌ای از جنبه‌های اسراف را به‌عنوان موضوعی مستقل، ارائه داده‌اند؛ اما آنچه در این پژوهش صورت گرفته، بررسی نظام‌مند و دقیق موضوع اسراف است که نتیجه حاصل از آن، ارائه تحلیلی منسجم از مفهوم اسراف از منظر قرآن کریم می‌باشد. مرحله اول پژوهش، مطالعه و مرور دقیق آیات قرآن کریم با استفاده از نرم‌افزار نور و تفاسیر بود که مقوله‌های مرتبط با موضوع اسراف استخراج و در طی پنج مرحله کدگذاری شد. در مرحله اول که جمع‌آوری داده‌های اولیه صورت گرفت، 49 مقوله مرتبط با اسراف جمع‌آوری شد سپس با تحلیل و بررسی‌هایی که صورت پذیرفت، در مرحله بازبینی مضمون (مضمون پایه)، 25 مقوله به دست آمد و در مرحله بعد، شانزده مضمون سازمان‌دهنده، (ده مضمون سازمان‌دهنده فرعی و شش مضمون سازمان‌دهنده اصلی) حاصل شد. در مرحله آخر با گزینش‌هایی که صورت گرفت، در نهایت سه مقوله به‌عنوان محورهای اصلی و کلان بحث تحت عنوان مضامین فراگیر استخراج شد که عبارت‌اند از: رذائل اخلاقی- اعتقادی، رذائل اخلاقی- اجتماعی، و رذائل اخلاقی -اقتصادی.از نتایج پژوهش می‌توان به ارائه تصویری شفاف از تأثیر این سبک زندگی در ساحات مختلف وجودی انسان اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of Profligate Lifestyle on Human Existential Aspects in the Qur’an’s View (with the Approach of Thematic Network Analysis)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Taqi Baqa’izadeh Taft 1
  • Ahmad Zare’ Zardini 2
  • Kamal Sahrayi Ardakani 3
  • Ali Mohammad Mirjalili 4
1 PhD Student, Koranic and Hadith Sciences, Meybod University, Iran.
2 Correspondent Author, Associate Professor, Department of Koranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Meybod University, Iran.
3 Assistant Professor, Department of Koranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Meybod University, Iran.
4 Professor, Department of Koranic and Hadith Sciences, Faculty of Theology, Meybod University, Iran.
چکیده [English]

This research was conducted with the aim of examining profligacy as a behavioral component of lifestyle, using the method of qualitative content analysis and the technique of thematic analysis. Until now research on the subject of profligacy from the Qur’an’s viewpoint has been based on examining some Koranic verses and topic classification of them, and only has presented few facets of profligacy as a separate subject. However, the present research does a systematic and precise examination of the subject of profligacy, whose result is presentation of a coherent analysis of the concept of profligacy from the Koranic perspective. The first stage of the research was a precise study and survey of Koranic verses by using Exegeses Nur Software, through which categories related to the subject of profligacy were extracted and codified. A total of 49 categories related to profligacy were collected as initial data. Then, in the stage of reviewing themes (base themes), after some analysis and examination, 25 categories were obtained. In the next stage, 16 organizing themes (10 minor and 6 major organizing themes) were gained. In the last stage, through selection three categories were finally extracted as macro and principal axes of the discussion: ideological vices, social vices, and economic vices. Presentation of a transparent picture of the impact of profligate lifestyle can be referred to as one of the research results.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • profligacy
  • lifestyle
  • profligate lifestyle
  • thematic analysis
  1. قرآن کریم، ترجمه حسین انصاریان (1382ش)، انتشارات اسوه‏، قم‏.

    نهج البلاغه: تدوین سیدرضی، ( 1388ش)، ترجمه انصاریان، دار العرفان، قم.

    1. ابن‏شعبه، حسن بن على، (1362ش) تحف العقول عن آل الرسول صلی‌الله علیهم، مؤسسة النشر الإسلامی، قم.
    2. ابن فارس، احمد بن فارس، (1404 ه.ق)، معجم مقاییس اللغه، مکتب الاعلام الاسلامی‏، قم.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414 ق) لسان العرب، دار صادر، بیروت.
    4. ازهرى، محمد بن احمد، (1421ق )تهذیب اللغة،دار احیاء التراث العربی‏، بیروت.
    5. اعرافی، علیرضا و موسوی، سید نقی،(1390) گسترش موضوع فقه نسبت به رفتارهاى جوانحى، فصلنامه علمی-پژوهشی فقه، قم
    6. بستانى، فؤاد افرام، (1375 ه.ش) فرهنگ ابجدی، اسلامی، تهران.
    7. بنی‌اسدی، طاهره، (1391) اسراف و تبذیر پیمان برادری با شیطان، نور محبت، تهران.
    8. جوادی آملی، عبدالله، (1389ش)، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، قم.
    9. جوهرى، اسماعیل بن حماد، (1376 ه.ق) الصحاح، دار العلم للملایین‏، بیروت.
    10. حسینى شاه‌عبدالعظیمی، حسین بن احمد، (1363 ش‌) تفسیر اثناعشری، انتشارات میقات‏، تهران.‏
    11. حسینی همدانی، سید محمدحسین، (۱۴۰۴ق) انوار درخشان، تحقیق: بهبودی، محمدباقر، کتاب‌فروشی لطفی، تهران.
    12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)‏، المفردات فی غریب ‌‌القرآن‏، دار القلم، دمشق و بیروت.
    13. شیخ‌زاده، بنی‌اسد (1399) تحلیل مضمون: مفاهیم، رویکردها، کاربردها، نشر لوگوس، تهران.
    14. طباطبایى، سید محمدحسین، (1374ش)، تفسیر المیزان‏، ترجمه سیدمحمدباقر موسوى همدانى‏، دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسین حوزه علمیه قم‏، قم‏.
    15. طبرسى، فضل بن حسن، (1360ش)، مجمع ‌البیان فى تفسیر القرآن‏، ترجمه (نورى همدانى، شهید مفتح، سید ابراهیم میرباقرى، احمد بهشتى، سید هاشم رسولى محلاتى، ضیاء‌الدین نجفى، محمد رازى، على صحت،على کاظمى)، انتشارات فراهانى‏، تهران.‏
    16. طریحى، فخر الدین بن محمد، (1375 ه.ش) مجمع‌البحرین، مرتضوی، تهران.
    17. عابدی جعفری، حسن و همکاران (1390ش)، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده های کیفی»، اندیشـه مدیریت راهبردی، شــماره 10، صــص.198-151
    18. عروسى حویزى عبد على بن جمعه‏، (1415 ق‏) تفسیر نور الثقلین‏، انتشارات اسماعیلیان، قم‏.
    19. فعالی،محمد تقی(1397)مبانی سبک زندگی اسلامی،چاپ دوم،قم،دین و معنویت آل یاسین،
    20. فیضی،مجتبی(1392) درآمدی بر سبک زندگی اسلامی،معرفت، شماره 185 صص 27 -
    21. فیومى، احمد بن محمد، (1414 ه.ق) المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى،موسسه دار الهجره، قم.
    22. قرائتى، محسن‏، (1383ش) تفسیر نور، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن‏، تهران.
    23. قرشی، علی‌اکبر، (1371 ش) قاموس قرآن، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
    24. کلینی، محمد بن یعقوب‏، (1407ق‏) الکافی‏، دار الکتب الإسلامیة، تهران.
    25. مجلسی، محمدباقر، (مکرر)، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة اطهار، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
    26. مصطفوى، حسن، (1430ق) التحقیق فى کلمات القرآن الکریم، دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، بیروت ـ لندن ـ قاهره.
    27. مظاهری، حسین، (بی تا) رساله توضیح ‌المسائل اخلاق، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزّهرا، اصفهان.
    28. مکارم شیرازی، ناصر (1377ش)، اخلاق در قرآن، مدرسة الإمام علی بن أبی طالب؟ع؟، قم.
    29. ــــــــــــــــــــ (1374ش)، تفسیر نمونه، دارالعلم، قم.
    30. مهدی فر، حسن و مهدی هادی، حسین،1395،جایگاه میانه روی در سبک زندگی اسلامی،اولین کنفرانس بین المللی مطالعات اجتماعی فرهنگی و پژوهش دینی،رشت.

     

    31.Attride-Stirling, J. (2001), “Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research”, Qualitative Research, Vol. 1, No. 3, Pp. 385-405.

    32.‌‌ Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using thematic analysis in psychology”, Qualitative Research in Psychology, Vol. 3, No. 2, Pp. 77-101.

    33.Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: thematic analysis and code development. Sage Braun, Virginia.