جایگاه متن در تقریر سبک زندگی اسلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه آموزشی قرآن و حدیث، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

متن دینی، همواره جایگاه خاصی در نظام تعالیم اسلامی ازجمله سبک زندگی اسلامی داشته است. این اعتبار ویژه را البته نمی‌توان چندان بدون چالش تصور کرد. نوع تقریر متن دینی و به عبارتی، چگونگی ارتباط‌بخشی بین متن دینی و مسائل سبک زندگی، موضوع و سؤال اصلی این مقاله است. روش ما برای رسیدن به پاسخ این سؤال، روش تحلیل انعکاسی متن است که متن دینی را بسان یک موضوع اجتماعی، از منظر انعکاس آن در محیط پیرامون بررسی می‌کند. برای استخراج و کشف سبک زندگی دینی، دو رویکرد افراط و تفریط در تقریر رابطه متن و معرفت دینی، قابل تقریر است. رویکرد افراطی، تلاش دارد تا ضرورتاً در مواجهه با هر معرفتی، راهی برای استناد به متن دینی بیابد و عملاً معرفت بدون استناد به متن را معرفت نمی­داند. لزوم پرهیز از نگاه کمّی به گزاره­های دینی و همین­طور لزوم توجه به انتقال تمدنی معارف در کنار انتقال در قالب اخبار آحاد، این رویکرد را با چالش مواجه می­کند. در مقابل، واگرایی از متن، آسیب قابل‌توجهی در نهادینه‌شدن سبک زندگی در جامعه ازجمله فاصله گرفتن از ادبیات انگیزشی خود متن است. در ایجاد تعادل بین این دو رویکرد و رسیدن به رویکرد مختار این پژوهش، چهار متغیر تأثیرگذار در نوع مواجهه با متن مورد بررسی قرار می­گیرند که عبارت‌اند از: «نوع طبقه­بندی گزاره­های دینی»، «تحلیل کمّی گزاره­های دینی»، «سیاق گفتاری و نوع خوانش متن دینی» و «انتقال تمدنی معارف». نتیجه نهایی بررسی این متغیرها، آن خواهد بود که اولاً پی‌جویی از سبک زندگی را نه صرفاً در میان اخبار آحاد بلکه در میراث تمدنی باید جستجو کرد و ثانیاً توجه به دلالت‌های انعکاسی خبر واحد و بار تمدنی گزاره‌های خاصی چون: «جملات منتقله» و «جملات نشان‌دار» در انتقال سبک زندگی اسلامی، به‌مراتب، دارای کارکرد بیشتری نسبت به اخبار آحاد و درگیر شدن در نزاع‌هایی چون «حجیت خبر واحد» یا «تقدم بررسی سندی یا محتوایی» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Text in the interpretation of Islamic lifestyle

نویسنده [English]

  • Mohammad Hasan Ahmadi
Assistant Professor, Department of Quran and Hadith, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The religious text has always had a special place in the Islamic teachings system, including the Islamic lifestyle. This special credit, of course, cannot be imagined without much challenge. The kind of interpretation of the religious text, i.e., how the religious text and lifestyle issues are related, is the main topic and question of this article. To answer this question, we utilized the method of reflexive analysis of the text, which examines the religious text as a social issue in terms of its reflection in the environment. To extract and discover the religious lifestyle, two extremist approaches in the interpretation of the relationship between the text and religious knowledge can be considered. The convergence approach tries to necessarily find a way to document the religious text in the face of any knowledge, and in practice, does not consider text-free knowledge as knowledge. What challenges this approach is the need to avoid a quantitative view of religious propositions as well as the need to pay attention to the transmission of knowledge across civilizations along with the knowledge transmission in the form of single narrator traditions. In contrast, divergence approach is considered a significant damage to the institutionalization of lifestyle in society, including getting distance from the motivational literature of the text itself. To keep balance between the two approaches and achieve the chosen approach in this research, four influential variables in the kind of exposure to the text are examined, which are: "Type of classification of religious propositions", "Quantitative analysis of religious propositions", "Speech context and type of reading of the religious text" and "transfer of knowledge across civilizations". The final result of examining these variables was that, firstly, lifestyle should be sought not only in the single narrator traditions but also in the heritage of civilizations. Secondly, paying attention to the reflective implications of the single narrator traditions and the civilizational value of certain propositions such as "transmitted sentences" and "marked sentences" in conveying the Islamic lifestyle is far more functional than those of single narrator traditions and involvement in disputes such as " single narrator tradition authority" or " "Priority of content and document analysis."

کلیدواژه‌ها [English]

  • religious lifestyle
  • textualism
  • text divergence
  • interpretation aversion
  1. ابن ابی جمهور، محمد بن علی. 1403. عوالی اللئالی. قم: سیدالشهداء.
  2. ابن حجر عسقلانی. 1379. فتح الباری فی شرح صحیح البخاری. بیروت‌: دار المعرفة.
  3. اب‍ن‌ ش‍ع‍ب‍ه حرانی. 1384. ت‍ح‍ف‌‌‌العقول ع‍ن‌ آل‌ال‍رس‍ول‌ ص‍ل‍ی‌ال‍ل‍ه‌ ع‍ل‍ی‍ه‍م‌. ترجمه صادق حسن‌زاده. ‏‫ق‍م‌‏‫: آل‌ ع‍ل‍ی‌ (ع).
  4. احمدی، محمدحسن. 1388. بررسی نقش غالیان در روایات تحریف قرآن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم.
  5. احمدی، محمدحسن. 1393. روش‌شناسی تاریخی در علوم قرآن و حدیث. تقریظ صادق آئینه‌وند. مقدمه آنجلیکا نویورت. قم: دانشگاه قم‏‫.
  6. اسلامی، سیدحسن. 1386. قاعده زرین در حدیث و اخلاق. مجله علوم جدیث 12(3-4): 5-33.
  7. بهزادیان‌نژاد، قربان. مترجم. 1394. پزشکی اسلامی در دوره میانه. پیتر ای پورمن. 2007. تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
  8. پ‍ای‍ن‍ده‌، اب‍وال‍ق‍اس‍م. 1370. م‍روج‌ ال‍ذه‍ب‌ و م‍ع‍ادن ‌ال‍ج‍وه‍ر. نوشته اب‍وال‍ح‍س‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ب‍ن‌ ح‍س‍ی‍ن‌ م‍س‍ع‍ودی‌. ت‍ه‍ران‌: ش‍رک‍ت‌ ان‍ت‍ش‍ارات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌.
  9. جوادی آملی، عبدالله. 1390. تفسیر تسنیم. قم: موسسه اسراء.
  10. راوندی، مرتضی. 1383. سیر فرهنگ و تاریخ تعلیم و تربیت در ایران و اروپا. تهران: انتشارات نگاه.
  11. رهبانی، مرتضی. مترجم. 1361. فرهنگ اسلام در اروپا. زیگرید هونکه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  12. سبحانی، جعفر. 1420. الموجز فی اصول الفقه. قم: مکتبه التوحید.
  13. شیخ انصاری، مرتضی. 1423. فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
  14. طباطبائی، سید محمدحسین. 1393ق. المیزان ‌فی ‌تفسیر ‌القرآن. بیروت: الأعلمی ‌للمطبوعات.
  15. طبرسی، فضل بن حسن. 1417. مجمع البیان فی تفسیر القران. ‏‫تهران‏‫: المجمع ‌العالمی لتقریب بین ‌المذاهب ‌الاسلامیه.
  16. کلینی، محمد‌ بن ‌یعقوب. 1363. الاصول من الکافی. قم: دارالکتب الاسلامیة.
  17. کشی، محمدبن عمر. ۱۳۸۲. اختیار معرفه الرجال المعروف به رجال الکشی. قم: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث.
  18. مدیر شانه‌چی، کاظم. 1377. تاریخ حدیث. تهران: سمت.
  19. نوری، میرزا حسین. 1408. مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
  20. ورام ‌‌بن ابی‌الفراس. ۱۳۶۸. ت‍ن‍ب‍ی‍ه‌ ال‍خ‍واطر و ن‍زه‍ه‌ ال‍ن‍واظر ال‍م‍ع‍روف‌ ب‍م‍ج‍م‍وع‍ه‌ ورام‌. ت‍ه‍ران‌: دار ال‍ک‍ت‍ب‌ الاس‍لام‍ی‍ه‌.

 

  1.  Neuwirth, Angelika. 2011. Der Koran als Text der Spätantike. Ein europäischer Zugang. (German): Hardcover.
  2. Legenhausen, Hajj Muhammad. Streit um Jesus. Appreciating Muslim and Christian Christologies.p 57-79.