برنامه حرکت انسان برای نیل به معنای زندگی با رویکرد سبک زندگی قرآنی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره) شهرری، تهران، ایران.

چکیده

انسان موجود مختاری است که برای انجام هر کارِ اختیاری هدفی دارد. هدف‌های انسان به دو دسته آلی و اصالی تقسیم می‌شوند. به یک معنا، هدف‌های اصالی انسان معنای زندگی وی هستند. با توجه به این‌که منابع انسان برای رسیدن به هدف محدود است، لازم است برای رسیدن به معنای زندگی برنامه‌ریزی شود. انتخاب هدف (معنای) زندگی و راه رسیدن به آن هدف که سبک زندگی افراد را تشکیل می‌دهد، به جهان‌بینی افراد بستگی دارد. خداوند در قرآن کریم انسان را به سه دسته خداناباور، خداباور دنیاخواه و خداباور آخرت و دنیاخواه تقسیم می‌کند. پرسش اصلی این پژوهش آن است معنای زندگی انسان خداباور آخرتخواه و راه (برنامه) رسیدن به آن از دیدگاه قرآن چه باید باشد. برای برنامه‌ریزی از مدل مدیریت راهبردی اسوات استفاده شده است. با تحلیل قرآن، متون روایی و تفسیری هدف انسان آخرت‌خواه استخراج و سپس نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای وی بررسی و با توجه به آن برای رسیدن به هدف زندگی برنامه‌ریزی می‌شود. برای این کار نخست راهبردها استخراج، سپس اهداف بلند و کوتاه‌مدت و در نهایت اعمال جزیی استخراج می‌شود.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که هدف فرد آخرت‌خواه رسیدن به بالاترین مقام قرب یا حداقل ورود به بهشت باشد. مهم‌ترین نقاط قوت انسان عبارت‌اند از: فطرت که خود شامل میل به جاه و عزّ و استعلا، میل به خلود، حب جمال و میل به حق است. عقل، محبت و عشق، ترس و خشیت، تقلید، امید و آرزو، توان جسمی، شرم و حیا، ایمان، علم، تواضع، توکل. نقاط ضعف انسان عبارت است از: حب دنیا، عجله، جهل، غفلت، خجالت، تعصب و تقلید کورکورانه، تنبلی، ناامیدی، ترس منفی، حقد و حسد، بخل، قساوت قلب، کینه، نفاق، غم و حزن، حب به باطل و انحراف به‌سوی آن، سوءظن، کفر، اعراض از حق، دروغگویی، اعتماد به نفس. فرصت‌های انسان عبارت است از: عمر و جوانی، هدایت خداوند، قرآن، امامت، دعا، عبادت و ذکر، توبه، شفاعت. برای برنامه‌ریزی، فرد باید نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای خود را بشناسد و از نقاط قوت و فرصت‌ها برای رشد استفاده کند. از نقاط قوت برای غلبه بر تهدیدها و از فرصت‌ها برای غلبه بر ضعف‌ها استفاده کند و تمام تلاش خود را باید به‌کار بگیرد تا ضعف و تهدیدهایش از بین برود و جزء مخلَصین قرار گیرد. همچنین باید فرد تلاش کند تا مانند کسانی که هیچ نقطه قوتی ندارند نباشد که این افراد ختم اللّه علی قلوبهم هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Man’s Plan to Have a Meaning of Life according to the Qur’anic Approach of Lifestyle

نویسنده [English]

  • Sayyid Hatam Mahdawinur
An assistant professor of Islamic studies group of Art and Architecture College at Azad Islamic University, Yadigar Imam Unit, Shahr Ray, Tehran, Iran.
چکیده [English]

    As a free being, man has an aim for any of his voluntary actions.  Those aims are classified into two categories: aims for themselves and those as means to get other aims. In a sense, the former category constitutes man’s meaning of life. Viewing the limited resources of life to achieve our aims, it is necessary to have a plan in order to pursue our meaning of life. Choosing the aim (meaning) of life and how to achieve it which determine our lifestyle depend on our world-view. In His Glorious Qur’an, Allah Almighty has classified people into three groups: atheists, theists who want this life, and theists who want both this life and the next. The main question of this research is: “For the last group, what meaning of life and how to get it are specified by the Qur’an?” For programming, we have made use of SWOT strategy model. First, by analyzing the Qur’an and texts of traditions and exegesis, man’s aim who seeks for the hereafter is drawn out, and then his strong and weak points, opportunities and challenges in the course of achieving that aim are studied and programmed.  For doing this, strategies, the long term and short term aims, and details of activities are specified respectively.
    Findings show that he who seeks for the hereafter aims to reach the highest position of nearness to Allah Almighty or at least ascend to heaven. Man’s strongest points are: his innate nature which comprises his inclination toward position dignity sublimity eternity truth and his desire for beauty, intellect, love, fear and dread, imitation, expectation and hope, physical competence, shame and modesty, faith, knowledge, humility, and trust in Allah. His weak points are: love for this world, haste, ignorance, negligence, timidity, fanaticism and blindly following, laziness, despair, negative fear, rancor and jealousy, stinginess, hard-heartedness, grudge, hypocrisy, angst and grief, vanity and deviation from the path toward vanity, suspicion, blasphemy, turning away from the truth, telling lies, and negative self-confidence. Man’s opportunities are: life-time and youth, divine guidance, the Qur’an, Imamate, praying, invocation and worshipping Allah, repentance, intercession.
    For programming, man is expected to know his strong and weak points and his opportunities and challenges so that he makes use of his strong points and opportunities to overcome the weak points and challenges. Thus, he may be among those brought near and the most purified. Man is to do his best lest he fall among those who have not any strong point, whom are mentioned in the Qur’an as those on whose hearts Allah has set a seal.

کلیدواژه‌ها [English]

  • seeking for hereafter
  • programming
  • seeking for this world
  • lifestyle
  • strategic management
  1. قرآن مجید

    1. اردبیلی، عبدالغنی. ۱۳۸۵. تقریرات فلسفه امام خمینی. چاپ دوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    2. بخشی فعله، مریم. ۱۳۹۳. نقش باور به خدا در معنابخشی به زندگی در اسلام. پایاننامه کارشناسی ارشد، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
    3. جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۷۹. اسرار عبادت. قم: إسراء.
    4. —. 1390. فطرت در قرآن. قم: إسراء.
    5. خمینی، سید روح الله. ۱۳۷۰. آداب الصلاة. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
    6. —. ۱۳۷۱. جلوه‌های رحمانی (نامه عرفانی حضرت امام خمینی به حجهالاسلام و المسلمین حاج سید حسن خمینی. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    7. —. 1380. چهل حدیث. چاپ 23، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
    8. —. ۱۳۷۴. شرح دعای سحر. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
    9. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام. بی‌تا. صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    10. دیلمی، حسن بن محمد. 1412 ق. إرشاد القلوب إلی الصواب. قم: الشریف الرضی.
    11. راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق. مفردات الفاظ القرآن. محقق و مصحح: صفوان عدنان داوودی، بیروت - دمشق: دارالقم- الدارالشامیة.
    12. طباطبایی، سید محمدحسین. بی‌تا. بدایة الحکمة. قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، الف.
    13. طبرسی، فضل بن حسن. 1412ق. مکارم الأخلاق. قم: الشریف الرضی.
    14. طیبی نسب، حمیدرضا. ۱۳۹۶. «سبک زندگی قرآنی در محاورات عمومی و عملکردها.» همایش ملی عفاف، حجاب و سبک زندگی. زاوه: دانشگاه پیام نور خراسان رضوی - اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان زاوه.
    15. قرشی بنایی، علی اکبر. 1412ق. قاموس قرآن. چاپ ششم، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    16. کلینی، محمد بن یعقوب. 1365. اصول کافی. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
    17. —. الکافی (ط الاسلامیة). 1407ق. محقق و مصحح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
    18. گیدنز، آنتونی. ۱۳۹۴. تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید. با ترجمه ناصر موفقیان. تهران: نی.
    19. متقی هندی، علی. 1389ق. کنزالعمال فی سنن الأقوال و الأفعال. تصحیح: صفوةالسقاة، بیروت: مکتبة التراث الإسلامی.
    20. مجلسی، محمدباقر بن محمد تقی. 1403ق. بحار الانوار. محقق و مصحح: جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    21. ملکیان، مصطفی. 1380. «هرکس خود باید به زندگی خویش معنا ببخشد.» بازتاب اندیشه ۲۳: ۱۸-۲۷.
    22. مهدوی نور، سید حاتم. ۱۳۹۶. اصلاح الگوی مصرف دارو، نان، آب آشامیدنی و انرژی و حامل‌های آن با توجه به اقشار محروم و آموزه‌های دینی. تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، الف.
    23. —. ۱۳۹۳. طرحی نو در عقاید دینی بر اساس مدل مدیریت راهبردی، درس‌گفتارهای اندیشه اسلامی ۱. علی‌آباد کتول: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علی‌آباد کتول.
    24. —. ۱۳۹۶. معنای زندگی در اسلام، مسیحیت و یهودیت. علی‌آباد کتول: دانشگاه آزاد آسلامی واحد علی‌آباد کتول.
    25. —. ۱۳۸۵. نظام‌مندسازی آرای عرفان عملی امام خمینی در حوزه عرفان عملی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.